Stymulacje, zachowania stereotypowe Opracowała Megpl

Źródło – Internet http://www.dzieci.bci.pl/strony/autism/stymulacje.htm

Dzieci autystyczne często zachowują się dziwnie. Te dziwne zachowania nazywane są stymulacjami czy zachowaniami stereotypowymi. Zachowania mogą  objawiać się w stopniu minimalnym  lub być  uciążliwe. Różne terapie radzą sobie w rozmaity  sposób z tymi zachowaniami, ale zgadzają się w tym , że każde dziecko powinno być  najpierw dokładnie obserwowane a  podejście terapeutyczne jest opracowane indywidualnie dla każdego dziecka. Poniższy tekst jest zbiorem rad pochodzących  z różnych terapii (Floor Time, SI czy ABA) oraz rad rodziców, którzy, na co dzień borykają się z uciążliwymi zachowaniami. Rady te mogą być wprowadzone w życie po dokładnej obserwacji dziecka i konsultacji z terapeutą. Nie zawsze rady będą dawać obiecany rezultat i nie z każdą radą rodzic czy terapeuta  zgodzi się. Celem tego dokumentu jest podsumowanie różnych metod, a nie reklamowanie specyficznego podejścia terapeutycznego.  

Floor Time ( wg Greenspana ) i OT (Occupational Therapy) .Według Floor Time i OT bardzo ważnym elementem terapii jest obserwacja dziecka i określenie jego profilu sensorycznego. Niektóre dzieci są zbyt wrażliwe na bodźce środowiskowe, a do niektórych dzieci te bodźce po prostu nie docierają. Ponieważ nie odbierają środowiska w sposób typowy, rekompensują sobie zrozumienie świata przez różne nietypowe zachowania. Terapia powinna być dobrana do indywidualnego profilu sensorycznego każdego dziecka. Umieszczone tu są rady z różnych źródeł (książki Floor Time i rady, które zebrałam od terapeutki OT).

Bodźce środowiskowe we Floor Time są podzielone na grupy:

1. Wrażliwość na dźwięki  – Dziecko jest zbyt wrażliwe, kiedy:

 Reaguje pozytywnie na szept, ale ucieka od mocniejszych głosów; zakrywa uszy.

 RADA OT: używaj cichego głosu, kiedy mówisz do dziecka, puszczaj „białe głosy”, np. odgłos fal oceanu lub deszczu, potoku lub ptaków. Puszczaj cichą muzykę klasyczną w czasie pracy dziecka i w czasie odpoczynku, śpiewaj spokojne piosenki, jeżeli dziecko zaakceptuje- użyj słuchawek na uszy, kiedy przebywasz z dzieckiem w głośnym środowisku np. na hali sportowej.

   – Dziecko nie odbiera bodźców dźwiękowych, jeżeli:

      Ignoruje szept, ale pozytywnie odpowiada na mocniejsze dźwięki .RADA Floor Time: Mów głośniej, używaj „języka ciała”, baw się z dzieckiem np. w orkiestrę (granie na cymbałkach, bębenkach itp.).  Rada OT: Użyj klaśnięć w dłonie, dzwonka lub innej krótkiej ostrej melodii, żeby zwrócić uwagę dziecka. Pozwól dziecku słuchać muzyki z ostrym rytmem perkusji

2. Wrażliwość dotykowa

 – Dziecko jest zbyt wrażliwe, kiedy:  nie lubi nosić długich rękawów, nie lubi metek na koszulkach, niektóre materiały go drażnią, płacze przy kąpieli, nie lubi czesania włosów,

     RADA Floor Time: nawet wtedy, kiedy dziecko jest wrażliwe na dotyk , może tolerować dotyk w pewnych miejscach. Eksperymentuj jaki dotyk dziecko lubi; może nie lubi delikatności, ale lubi mocne przytulenie.  Używaj głosu jako głównej metody komunikacji z dzieckiem, używaj kontaktu wzrokowego, modulacji głosu. Eksperymentuj z miejscami na ciele (czy dziecko da sobie zrobić masaż stóp, rąk, pleców?) .Eksperymentuj z rytmem masażu (wolno i delikatnie czy szybko i mocno)

   – Dziecko nie odbiera bodźców dotyku, jeżeli:

   –  lubi być bardzo mocno przytulane, używa tulenia jako metody komunikacji, żeby się zrelaksować.

3. Wrażliwość na bodźce wzrokowe

 – Dziecko jest zbyt wrażliwe, kiedy:   Oglądanie TV go męczy, światła szczególnie neonowe go drażnią, zabawki zbyt kolorowe go straszą, nie lubi światła i staje się rozdrażnione w zbyt jasnym pokoju, nie lubi zbyt szybkiego ruchu, mruży oczy, zamyka oczy.

     RADA OT: zmniejsz światło, zdejmij ze ścian drażniące obrazy, uporządkuj zabawki dziecka, używaj pastelowych kolorów.

   – Dziecko nie odbiera  dobrze bodźców wzrokowych, jeżeli:

     Nie zauważa że ktoś włączył telewizor, uwielbia bardzo kolorowe zabawki, lubi szybki ruch. Macha rękami i na nie patrzy, patrzy pod kątem.    RADA Floor Time: jeżeli dziecko ma kłopoty z patrzeniem ci w oczy, posadź go na huśtawce, lub poturlaj się na dywanie i połaskocz go. Czy wtedy będzie patrzył ci w oczy? Wiele dzieci, które lubią ruch „organizują się sensorycznie” przy rubasznej zabawie i patrzenie w oczy nie będzie sprawiało im kłopotu.  RADA OT: Używaj ostrych kolorów (czerwony, żółty), używaj kontrastów np. połóż zeszyt dziecka, w którym ma odrobić lekcje na kolorowym papierze tak żeby wystawał spod zeszytu. RADA Rodzica: Używaj czasem świateł dyskotekowych, lub innych migających (choinkowych), kup kalejdoskop, lornetkę dla dziecka.

4. Wrażliwość na ruch

 – Dziecko jest zbyt wrażliwe, kiedy:   Nawet najmniejszy ruch go drażni, straszy. Często takie dziecko będzie miało słabo rozwinięte mięśnie.  Dziecko  może lubić siedzieć w jednym miejscu  lub leżeć.

 RADA Floor Time:  Zacznij się bawić z dzieckiem w gry, które nie wymagają dużo ruchu np. układanie puzzli, klocki lego. Powoli wprowadzaj elementy ruchowe np. młotek, czy piła do cięcia drewna (zabawka, oczywiście), samochód itp.  

   – Dziecko nie odbiera właściwie bodźców ruchowych, jeżeli:   Jest bardzo ruchliwe, cały czas skacze, biega, huśta się, kręci się w kółko, kiwa. RADA Floor Time: opracuj zabawy, które będą miały element ruchu. Jeżeli dziecko jest na huśtawce wprowadź element komunikacji („chcesz się huśtać wolno czy szybko?”, „Stop”, „wyżej” itp.). Nie zabraniaj ruchu, sta ń się „częścią zabawy ruchowej”.  RADA Rodzica: pod wieczór po kąpieli- masaż nóg i stop używając lotionu. Nauczenie dziecka chodzenia na rękach samemu lub  w formie „taczki”( chodzenie na rękach wtedy, kiedy rodzic go trzyma za nogi). Bawienie się w Koło Młyńskie. Pchanie/ciągnięcie przez dziecko czegoś cięższego np. krzesła lub torby z zabawkami.

5. Wrażliwość smaku i węchu

   – Dziecko jest zbyt wrażliwe, kiedy:

     Irytuje się na zapachy (perfumy, środki czyszczące w domu, zapachy gotowania pewnych potraw).  Nie chce jeść  pewnych potraw.

 RADA OT: żucie suszonych owoców, kabanosa, precli, czy gumy.(.)     Ssanie np. picie miklshake (lody zmieszane z mlekiem), budyniu, kisielu czy rozgotowanych przetartych jabłek przez rurkę do picia.Dmuchanie np. baniek mydlanych, dmuchanie w instrumenty (harmonijka, flet). Dmuchanie na kawałki chusteczki higienicznej, dmuchanie na kawałki waty przez rurkę.

   – Dziecko nie odbiera bodźców zapachowo/smakowych, jeżeli:

     Wszystko wącha, wkłada do buzi, liże.

 RADA OT: chrupanie np. suchych precli, dmuchanej kukurydzy, chipsów, jabłek, marchewki. Dawanie nowych smaków do próbowania np. soku z cytryny, soli, kwaśnego cukierka, cynamonu itp. (w granicach rozsądku).Zmiana temperatury: podanie lodów na patyku, chrupanie kawałków lodu, zimne napoje, napoje gazowane. Wibracje: jeżeli dziecko się nie boi, kupienie elektrycznej szczoteczki do zębów.

  Ponadto spotkałam się z publikacją ,że dzieciom, które chodzą na palcach pomogło noszenie specjalnych okularów pryzmatycznych (?!?). Podobno patrzenie pod kątem spowodowane jest tym, że dzieci nie wykazują dobrej orientacji przestrzennej, bo mają deficyt m.in. w dotyku. Chodzą na palcach, bo wtedy lepiej „czują ziemię”. Jeżeli im się pomoże naprawić pole widzenia, nie mają więcej potrzeby chodzenie na palcach).

  ABA i zachowania

  ABA podchodzi inaczej do dziwnych zachowań dzieci, ale terapia także jest opracowana po dokładnej obserwacji dziecka. Bardzo często zdarza się tak ,że zbierane są dane na temat, co działo się zanim problematyczne zachowanie wystąpiła, jakie było zachowanie, jak długo trwało, jaka była reakcja środowiska na zachowanie(..) Według ABA zachowania problematyczne mogą nie wynikać z potrzeb sensorycznych dziecka, ale z potrzeby zwrócenia na siebie uwagi. Wtedy błędem byłoby zwracanie na to zachowanie dziecka uwagi. Jeżeli dziecko ma potrzeby sensoryczne (wtedy będzie się stymulowało nawet, kiedy jest samo w pokoju, czyli nie w celu zwrócenia uwagi), to zabawy sensoryczne powinny być wprowadzone w terapii, co jakiś określony czas np. 30 minut, a nie wtedy, kiedy dziecko zaczyna się stymulować. Poniższe rady są zebrane z rozmów z ABA terapeutami i książek ABA.

  Zachowania według ABA są sklasyfikowane w inny sposób. Są to:

  – złość – samookaleczenia – agresja – zachowania stereotypowe (np. stymulacje, echolalia, hiperleksja).

  Dodatkowo powinno się uczyć dziecko jak prawidłowo bawić się używając modelu ABA (krok  po kroku). Zabawy, które  powinno uczyć się na początku powinny być tak dobrane ,żeby spełniały potrzeby sensoryczne dziecka. Np. jeżeli dziecko lubi patrzeć na rzeczy „płynące” w powietrzu np. kurz, to  zabawą, która spełni jego sensoryczne wymogi ,będzie  dmuchanie baniek mydlanych.  Następnie dziecko powinno być uczone metod komunikacji. Dzieci z autyzmem przejawiają stereotypowe zachowania, kiedy są w trudnych sytuacjach stresowych. Dziecko powinno umieć komunikować się przez „Ja chcę…”, „pomóż mi”..” „Chcę się bawić w…”, „Potrzebna mi przerwa”.